یُوتِی الحِکمَة  مَن یَشاء وَ مَن یُؤتَ الحِکمَة فَقَد اُوتِیَ خَیراً کثیرا وَ ما یَذَّکِّرُ اِلاّ اُولُوالاَلباب
«[خدا] به هرکس که بخواهد حکمت مى‏بخشد و به هرکس حکمت داده شود به یقین خیرى فراوان داده شده است و جز خردمندان کسى پند نمى‏گیرد»
(آیة 269 سورة  مبارکة  بقره)

حکمت‌سرا نمونکی(ماکتی) از یک ساختار تعلیم و تربیت است و اجرای آن در سطوح محدود یا کشوری و جهانی به مبانی انسان‌شناسی و جهان‌بینی اسلامی نیاز دارد.
درسند مبانی نظری⁹حکمت‌سرا با تعاریفی که از انسان، حکمت، علم، عمل، تربیت، خانواده و... بیان می‌‌شود امکان طراحی ساختار تحول‌یافته در تعلیم و تربیت بعد از بلوغ فراهم می‌آید. به عنوان مثال نوع نگرش به انسان و علم در سند مبانی حکمت‌سرا برگرفته از دیدگاه‌های آیت‌الله جوادی آملی می‌باشد که طبقه‌بندی علوم به علوم دینی و غیردینی را خطا می‌دانند و معتقدند: «دین نسبت به هیچ یک از علوم کلی و یا جزئی بی‌نظر و یا بی‌تفاوت نبوده... چه این که هیچ یک از علوم نیز نسبت به معارف دینی بی‌تفاوت و بی‌نظر نمی‌باشد.»
در سند مبانی حکمت‌سرا ضمن پذیرش اصول مبانی نظری طرح تحول بنیادین تعلیم و تربیت رسمی جمهوری اسلامی ایران، موضوعات مبهم و یا موردنیاز دیگر آن نیز تبیین گردیده است.
از جمله موارد قابل‌توجه در سند مبانی نظری حکمت‌سرا توجه به حکمت و              ارکان حکمت‌جویی¹⁰ است. منظور از ارکان حکمت‌جویی، زیربناها و مبناهایی است که اصول تعلیم و تربیت بر پایۀ آن‌ها استوار است. این ارکان چنان استوارند که برای تمامی دست‌اندرکاران تعلیم و تربیت و برای همۀ زمان‌ها راه گشاست و به عنوان کشاف و سنگ محک اصول حقیقی و کارآمد قلمداد می‌شود. به عبارت دیگر هر یک از این ارکان به عنوان منشاء، پایه و سرچشمۀ اصول بسیاری است و هر رکن به ما این امکان را می‌دهد که اصول تعلیم و تربیت را برحسب مکان، زمان و افراد متفاوت شناسایی و استخراج کنیم و یا مورد بازبینی قرار دهیم.
این ارکان عبارت‌اند از:
1.     نیت و انگیزه
2.     انتخاب و اختیار
3.     عمل صالح
که در ادامه توضیحات آن به اختصار تقدیم می‌شود.

رکن 1: نیت و انگیزه

 

مبنای اصلی در فرآیند تعلیم و تربیت توجه به حقیقت‌جویی فطری انسان‌هاست.
انگیزه­ی مطلوب در حکمت‌سرا عبارت است از جوشش و محرک درونی در هر انسان که محصول صفات الهی ودیعه‌داده‌شده به انسان می‌باشد.
این رکن مبتنی بر توحید است:فأقم وجهک  للدّین حنیفا فطره الله التی فطر الناس علیها

رکن 2: انتخاب و اختیار

«پس روى خود را حق­گرایانه  به سوى این دین کن با همان سرشتى که خدا مردم را بر آن سرشته است» (آیة 30  سورة مبارکة روم)
 
از مهم‌ترین ودیعه‌های الهی به بشر حق انتخاب است؛ ازاین‌رو وظیفۀ اصلی هر معلم و خدمتگزار تربیتی، تبیین و راهنمایی نظری و عملی است تا حکمت‌جو بتواند از حق انتخاب خود به‌طور صحیح استفاده کند.

رکن 3: عمل صالح

این رکن مبتنی بر نبوت و امامت است:برترین الگوی انسانی و عملی برای تعلیم و تربیت، رسول اکرمmو ائمه اطهارb  هستند که با توجه به قدرت انتخابی که به انسان عطا شده است راهنمای بشریت هستند.
 
ملاک شناسایی میزان موفقیت تعلیم و تربیت، تولید عمل صالح و استفادۀ سودمند از علم است.
این رکن مبتنی برمعاد است: هدف نهایی برای حکمت‌جو عمل صالح است؛ چون در قیامت تنها همراه انسان، اعمال اوست و در حقیقت بهشت و جهنم تجسم اعمال ماست.